1892'de
Alman mühendis Rudolf Diesel
tarafından bulunmuştur. Dizel motor,
içten yanmalı bir motor tipidir. Oksijen içeren bir gazın (genellikle bu
atmosferik havadır) sıkıştırılarak yüksek basınç ve sıcaklığa ulaşması ve
silindir içine püskürtülen yakıtın bu sayede alev alması ve patlaması prensibi
ile çalışan bir motordur. Bu yüzden benzinli motorlardan farklı olarak ateşleme için bujiye ve yakıt oksijen karışımını oluşturmak için karbüratöre ihtiyaç yoktur.
Dizel: Sıkıştırılmış hava
içine püskürtülen yakıtla çalışan motor (TDK).
Mazot: Yakıt olarak
kullanılan, ham petrolün damıtma ürünlerinden biri, motorin (TDK).
Biyodizel: Kolza, ayçiçeği,
soya gibi yağlı tohum bitkilerinden elde edilen yağların veya hayvansal yağların
bir katalizör eşliğinde kısa zincirli bir alkol ile reaksiyonu sonucunda açığa
çıkan ve yakıt olarak kullanılan bir ürün (TDK).
Gaz
sıkıştırıldığında, sıcaklığı yükselir, dizel
motorda, gazın bu özelliğinden dolayı yakıt, kendiliğinden ateşlenir. Hava, dizel motorunun silindiri içine çekilir
ve bir piston tarafından, kıvılcım ateşlemeli (benzinli) motorlardakinden çok
daha yüksek (25 katı bulabilir) bir oranda sıkıştırılır. Hava sıcaklığı 500-700
°C'a ulaşır. Piston hareketinin en tepe noktasında, dizel yakıt yüksek basınçla atomizer memeden geçerek yanma odasının
içine püskürtülür, burada sıcak ve yüksek basınçlı hava ile karışır. Bu karışım
hızla tutuşur ve yanar. Hızlı sıcaklık artışı ile yanma odası içindeki gaz
genleşir, artan basınç, pistonu aşağı doğru hareket ettirir. Biyel (piston)
kolu vasıtasıyla oluşan bu itme krank miline iletilip, krank milinden de dönme
momenti elde edilir.
Dizel motorlarda yakıt
enjeksiyonu, endirekt ve direkt olarak iki tiptir. Endirekt enjeksiyonda yakıt,
dizel motorda yanma odası dışında,
ön oda olarak adlandırılan yere verilir. Yanma başladığında yanma odasının
içine yayılır. Bu tipte motordaki aşırı gürültü ve titreşim düşürülür, fakat
ısı kaybı artar ve motor verimi düşük olur. Direkt enjeksiyon ise modern dizel motorlarda kullanılır. Burada
motordaki yanma odasına yakıt doğrudan püskürtülür.
Dizel motorlarının en
büyük sorunlarından biri, yanma veriminin düşük olmasıdır. Bir başka deyişle;
yanma odasına giren yakıt homojenize bir şekilde yanmaz. Bunun sonucunda ortama
çok fazla sera etkisi yapacak gazlar verilir. Bunun kontrolü son yıllarda dizel motoru üreticilerinin en büyük
sorunlarından birisi haline gelmiştir.
Avrupa
Birliğinin almış olduğu karara göre Kasım 2008'de Euro V standartları Avrupa'da
devreye girmiştir. Emisyon değerlerini düşürmek için ise araştırmalar hâlâ
devam etmektedir. NADI konsepti diye tabir edilen bir uygulama ile emisyon değerleri düşürülürken
performans da kayda değer bir şekilde artmaktadır. Bu uygulama ile enjeksiyon
açıları düşürülerek küresel ısınmaya etkisi olacak gazların oluşumu bir nebze
olsun azaltılmaktadır.
Dizel Motorların
Kullanıldığı Yerler
Kamyon,
traktör, otobüs, otomobil ve iş makinelerinde, tüm deniz araçlarında, lokomotiflerde,
sabit güç makinelerinde ve jeneratörlerde kullanılmaktadır.
Dizel Motorun
Avantajları
ü Dizel motorlarda
kullanılan motorin yakıtının benzine göre daha ucuz olması,
ü Dizel motorunun aynı
özelliklere sahip benzinli bir motora göre yaklaşık olarak %30 daha az yakıt
harcaması,
ü Benzine göre
motorinin tutuşma sıcaklığının daha yüksek olması nedeniyle yangın tehlikesinin
daha az olması,
ü Benzinli motorlarda
verim %26-30 olmasına rağmen, dizel motorlarda verimin %40 oranında olması,
ü Dizel motorlarının
çıkardığı egzoz gazlarının, benzin motorlarının çıkardığı egzoz gazlarına göre
çevreyi daha az kirletmesidir.
Dizel motorun
dezavantajları
ü Dizel motorlu
taşıtların satış fiyatları yüksektir,
ü Yakıt sistemleri daha
hassastır,
ü Benzinli motorlara
göre gürültülü ve sarsıntılı çalışır (günümüz dizel motorlarında gürültü
azaltılmıştır),
ü Bakım masrafları daha
yüksektir.
Biyodizel
Biyodizel,
organik yağların baz ve alkolle karıştırılarak dizel yakıta çevrilmesi sonucu
elde edilen ürün. Kolza (kanola), ayçiçeği, soya, aspir gibi yağlı tohum
bitkilerinden elde edilen yağların veya hayvansal yağların bir katalizör
eşliğinde kısa zincirli bir alkol ile (metanol veya etanol ) reaksiyonu
sonucunda açığa çıkan ve yakıt olarak kullanılan bir üründür. Evsel kızartma
yağları ve hayvansal yağlar da biyodizel hammaddesi olarak kullanılabilir.
Hatta donmuş yağ ve balık yağı gibi hayvansal yağlar da biyodizel yakıt
yapımında kullanılabilir. Biyodizel gliserinin yağ veya bitkisel yağdan
ayrıldığı transesterleşme adı verilen bir kimyasal süreçle elde edilir. Bu
işlem sonucunda geriye iki ürün kalır metil esterler (biyodizelin kimyasal adı)
ve gliserin (genellikle sabun ve diğer ürünlerde kullanılmak üzere satılan
değerli bir yan ürün).
Biyodizel,
dizel ile karışım oranları bazında aşağıdaki gibi adlandırılmaktadır:
ü B5: % 5 Biyodizel + %95 Dizel
ü B20: % 20 Biyodizel + %80 Dizel
ü B50: % 50 Biyodizel + %50 Dizel
ü B100: %100 Biyodizel
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder